De
zoon van Felix Bonfils schreef ooit eens als introductie in een
album.
"In this century of steam
and electricity everything is transformed... ...before
progress has completed its destructive work, before this present -
which is still the past - has disappeared forever, we have tried, so
to speak, to fix and immobilize it in series of photographic
views..."
Het besef dat het gezicht van de 'Orient'
voor altijd aan het veranderen was, zette de familie Bonfils ertoe
om bijna een halve eeuw foto's te maken van een regio waarvan ze
zijn gaan houden en hebben weten vast te leggen.
Paul Félix Bonfils werd geboren op 8
maart 1831 in Saint-Hippolyte-du-Fort in Frankrijk. Zijn ouders
waren David Bonfils, een houtbewerker aan de draaibank en Sophie
Bernard. Op 27 augustus 1857 trouwde hij met Marie Lydie Cabanis.
Hun twee kinderen werden geboren in de zelfde plaats als waar hij
geboren was; op 18 september 1858 Félicité Sophie en op 8
augustus 1861 Paul Félix Adrien. Félix gaf bij de geboorte van
zijn dochter als beroep boekbinder op. Vlak na de geboorte van zijn
zoon zette Félix een fotoatelier op. In 1864 verhuisde het gezin
van Saint-Hippolyte naar Alès waar hij ook weer een fotoatelier
opzette.
Volgens familieoverlevering bezocht
Félix in 1860 Libanon naar aanleiding van een Franse militaire
expeditie. Toen hij weer in Frankrijk terugkeerde was hij helemaal
verrukt van de schoonheid van het land. Hij sprak er zo enthousiast
over dat ook zijn vrouw ervan droomde er ooit heen te gaan. Een
aantal jaren later werd hun zoon Adrien zo ziek, dat de dokter een
zeereis voorschreef die noodzakelijk was voor het redden van zijn
leven. Meteen erna reisden moeder en kind naar Marseille en namen
een boot naar Beirut, waar het kind weer op krachten kwam en de
moeder het land van haar droomde leerde kennen. Na weer teruggekeerd
te zijn uit Libanon, groeide haar liefde voor Libanon, zelfs in die
mate dat ze voorstelde om naar Libanon te emigreren. Félix bekende
dat hij niets anders zou willen, maar vroeg haar hie hij daar zijn
brood zou moeten verdienen. Haar vrouw moet toen hebben gefluisterd,
fotograferen. Ten tijde van hun beslissing was Félix drukker, en
maakte heliogravures met het verbeterde procédé van Abel Niepce,
de neef van Joseph Nicéphore Niépce, de vader van de fotografie.
In 1867 kwam het gezin in Beirut aan, waar
hij opnieuw een fotoatelier begon. Vier jaar later had hij 15.000
afdrukken verkocht, van 591 negatieven gemaakt in Egypte, Palestina,
Syrië en Griekenland, naast ook 9.000 stereoscopieën. In 1871
prijst hij 700 foto's en 600 stereoscopieën aan in een advertentie,
naast zusterfirma's in Caïro, Alexandrië, Parijs, Londen als ook
Berut en Alès. In 1876 komt zijn 'Catalogue Des Vues
Photographiques de l'Orient' uit, waarin 677 foto's zijn
opgenomen.
174 gezichten van Egypte (drie van Alexandrië,
negenendertijg van Caïro, zevenentwintig van Boven-Egypte, twee
van Dendera, vijf van Luxor, negen van Medinet Habu,
negenendertig van Karnak, eenentwintig van Philae, vierentwintig
van Nubië, elf van Thebe)
32 studies van Egyptische bas-reliëfs
85 gezichten van Jeruzalem
57 gezichten van andere plaatsen in Palestina
(acht van Bethlehem, zeven van Nazareth, vijf van Hebron, vijf
van Nablus, vijf van Tiberias, vier van Jericho en omgeving,
drie van de Jordaan, twee van zowel, Jaffa, als Ramle, Bethany,
Tabor, Berg Carmel, Tyre en Sidon, één van zowel Samaria, als
Mar Saba, Haifa, and Acre, Lydda, en de Dode Zee)
129 gezichten van Syrië (tweeëntwintig van
Palmyra, vierenzestig van Damascus, vierenzestig van Baalbek, en
zestien van Beirut)
9 gezichten van Anatolia (twee van Smyrna, vier
van Ephesus, en drie van 'de Aziatische kust': Tripoli,
Alexandretta, en Mersin)
41 gezichten van Athene
18 gezichten van Constantienobel
Een beeld van de Bonfils werkplaats in Beirut.
De ramen die opgesteld staan, bevatten fotopapier met
negatieven, die met behulp van het zonlicht worden belicht.
Uit de collectie van de Bonfils familie.
Part of a panoramic view of the Bonfils
workshop in Beirut.The frames lined up hold prints being
made by contact with a glass negative and exposure to the
sun. Collection of the Bonfils family
Gedurende de jaren 1877 en 1878 produceerde Fèlix zijn meest
ambitieuze werk: 'Souvenirs d'Orient', albums van de meest
opvallende steden, plaatsen en ruines, van het Midden Oosten. Fèlix
gebruikte hierbij zoveel verschillende afmetingen voor verschillende
edities, zodat er geen sprake was van een conventionele publicatie.
In plaats van het uitgeven van standaard uitgaves, leek het dat
Fèlix zijn beroepen van boekbinder, illustratiedrukker, reisauteur
en fotograaf combineerde om gebonden volumes te verkopen van opnames
die hij voor die tijd alleen los verkocht.
Een aantal zijn te vinden bij de volgende
instellingen.
De Bibliothèque National in Parijs, vijf
volumes van ca. 250 foto's van het formaat 24x30cm, met
drietalige bijschriften van Egypte, Nubië, Syrië en Athene.
De Avery Meorial Architectural Library,
Colombia University in New York, twee volumes van Palestina en
Syrië en twee volumes van Egypte van totaal ca. 250 foto's van
het formaat 24x30cm zonder bijschriften.
Collection Debbas in Parijs, drie volumes van
Egype, Palestina, Syrië, en Griekenland van het formaat 13x18cm
zonder bijschriften.
De volstrekte stilte rond het publiceren van de
volumes van 'Souvenirs d'Orient' en de bijna geheel
ontbrekende referenties naar deze werken in de literatuur in die
dagen kan er op wijzen dat Fèlix problemen ondervond in de
distributie van zijn producten uit 1877-78. Dat hij in stilte binnen
tien jaar overlijdt zonder enige vermelding in de locale pers,
suggereert dat 'Souvenirs d'Orient', in tegenstelling tot
populaire publicaties van zijn tijdgenoten als Francis Frith die ook
foto's van het Midden Oosten uitgaven, geen commercieel succes was.
Op 9 april 1885 overleed Fèlix Bonfils, in Alès
in het gebouw dat in zijn latere jaren als bedrijfsadres diende.
Zijn zoon diende in het leger in Noord-Afrika en de rest van de
familie was ver weg in Beirut. Twee van zijn vrienden identificeerde
hem ten behoeve van het overleidingscertificaat. Geen enkel
verslaglegging van zijn begrafenis, of enig echt werk van hem is
ooit gevonden in Alès.
Zijn zoon Adrien zette het bedrijf later voort
waarbij hij ook de negatieven van zijn vader gebruikte. Dit maakt
juiste datering van de afdrukken bijna onmogelijk. Bonfils-foto's
zijn niet bijzonder zeldzaam of duur. Er zijn enkele uitgebreide
collecties, in openbaar of particulier. Bonfils-foto's worden
redelijk vaak te koop aangeboden bij antiquariaten. Ze zijn ondanks
dat van onschatbare waarde voor hun documentatie van het leven van
alle dag en de cultuur van het Midden-Oosten aan het eind van de 19e
eeuw.
De foto van het Hof van Gethsemane
Ik ga er vanuit dat de foto gemaakt is tussen 1868
en 1876 en dat de afdruk zo tussen 1870 en 1900 gemaakt is.
Links
Al
Mashriq - The Bonfils story Like their counterparts
today, these travelers also demanded keepsakes - and thought
that they had a right to them. A Father Geramb, for example,......